اضافه کاری ۱۴۰۱ | قانون اضافه کاری وزارت کار و نحوه محاسبه آن

یکی از مهم ترین آیتم های فیش حقوقی اضافه کاری است که نحوه محاسبه آن همیشه از ذغذغه های کارفرما و کارگران بوده است. در این مقاله قانون اضافه کاری ۱۴۰۱ و شرایط و نحوه محاسبه اضافه کاری ۱۴۰۱ را بطور کامل توضیح میدهیم.

در این مقاله می خوانید:

اضافه کاری چیست؟

طبق قانون به کاری اضافه کاری گفته می شود که کاری بیشتر از از ساعات کاری و موظف روزانه (که معادل ۴۴ ساعت در هفته و هشت ساعت در روز ) انجام شود. اضافه کاری دارای مزیت برای کارفرما و کارگر می باشد. کارفرما بهره بیشتری در جهت کارایی کارگاه و جلوگیری از استخدام نیروی جدید برای انجام کار مضاعف را دارد و برای کارگر مزایا و ضرایب مالیاتی دارد. نکته ای که در اضافه کاری می بایست به ان توجه کرد این است که اضافه کار قاعده و روال معمول کار در سازمان نباید باشد. اضافه کاری فقط در شرایط محدود و خاصی انجام می شود. این روال نبودن اضافه کار در قانون کار به صراحت مورد تایید قرار گرفته است چرا که اگر بنا بود اضافه کاری روال عادی کار شودنیازی نبود کار به سقف معینی محدود شود. البته ما در سازمان های دولتی و غیر دولتی زیادی شاهد هستیم که ساعاتی بطور معمول به عنوان اضافه کاری به کارگر تحمیل می گردد تا از جذب نیروی کار جلوگیری به عمل آید و به طبع آن مخارج عیدی، سنوات، حق بیمه، مالیات و… و البته کارگرانی که با رضایت به این شرایط برای درآمد بیشتر به این کار مشغول هستند.

بیشتر بخوانید: با فرمول محاسبه عیدی و نحوه محاسبه آن در نرم‌افزار حقوق و دستمزد میزان آشنا شوید.

در کشورهای توسعه یافته اضافه کاری فقط در مواقع ضروری است و هیچ گاه به عنوان روال کاری نمی باشد چرا که تبعات ان از مزایای ان بیشتر است. یکی از این تبعات کسر حق بیمه می باشد. البته در ایران نیز طبق قوانین تامین اجتماعی، اضافه کاری سال ۱۴۰۱ مشمول کسر حق بیمه است چرا که جز مزایای مستمر تلقی می شود ولی در صندوق بازنشستگی این گونه نیست. دراین صورت با توجه به اینکه بیمه باید به موارد مستمر حقوقی تعلق گیرد، بنابراین اضافه کاری مشمول کسر حق بیمه نمی شود. بنابراین این دوگانگی و تبعیض بین مشمولین قانون کار و مستخدمین پیمانی برقرار است.

بیشتر بخوانید: محاسبه جمعه کاری

شرایط اضافه کاری چیست؟

شرایط اضافه کاری چیست؟همانطور که در بالا به ان اشاره شد در قانون کار ساعات کاری هر سازمان می بایست مطابق با ۴۴ ساعت در هفته و نباید از هشت ساعت در طول روز بیشتر باشد. در صورت کار بیشتر از ان ساعت می بایست اضافه کار محسوب شود که دارای شرایط خاصی می باشد. که در ادامه به شرح این شرایط می پردازیم.

1. با توافق کارگر و کارفرما باشد.
2. هزینه اضافه کار محاسبه و پرداختی بابت این ساعات اضافه کاری می بایست صورت گیرد.
3. بصورت موقت باشد، بیشتر از ۴ ساعت در روز نباشد مگر در شرایط اضطراری.
4. کارگر شب کار نباشد.
5. کارگر به کارهای سخت و زیان بار مشغول نباشد.
6. کارگر نوجوان نباشد.

حداکثر اضافه کاری سال ۱۴۰۱: طبق تبصره ماده ۵۹ قانون کار، حداکثر اضافه کاری باید از ۴ ساعت در روز بیشتر نباشد مگر در موارد استثنا در غیر اینصورت کارفرما برای کار بیشتر از ۴ ساعت در روز بطور مداوم می بایست نیروی کار جدید استخدام نماید. در صورت رعایت نکردن شرایط فوق در صورت بروز اتفاق برای کارگر، کارفرما باید پاسخگو باشد و باید خسارت پرداخت کند.
اضافه کاری در صورتی محاسبه می شود که ساعات کاری کامل شده باشد. در مورادی که ساعات کار اضافه کار بیشتر از حد معمول (منظور ساعات کار معمول در سازمان که می بایست انجام شود) میزان ساعات، اضافه کاری محسوب نمی شود.

مقاله پیشنهادی: عیدی و سنوات سال ۱۴۰۰ چگونه محاسبه میشود؟

ساعات کار قانونی سال ۱۴۰۱ طبق قانون کار

طبق قانون ۵۱ قانون کار، ساعت کاری هر کارگر نباید از ۸ ساعت بیشتر در شبانه روز باشد و در هفته نیز نباید بیشتر از ۴۴ ساعت باشد. این ساعات کاری برای مشاغل سخت و زیان اور بصورت متفاوت می باشد. در مشغل سخت و زیان آور ساعات کاری نباید از ۶ ساعت در روز تجاوز کند و در هفته باید کمتر از ۳۶ ساعت کار باشد.

• ساعات صرف صبحانه، نهار جز ساعت کار محسوب نمی شود. البته در صورت رویه بودن ساعات نهار و صبحانه جز موراد عادی ساعات کاری، می بایست این روال ادامه پیدا کند.
• در ماه رمضان می بایست مدت زمانی برای ادای فرایض دینی و صرف افطار در نظرگرفته شود که جز ساعات کاری محاسبه میگردد.
• ساعات تعویض لباس و یا استحمام ضروری بر طبق روال جز ساعات کاری می باشد.
• میزان ساعات کاری با توجه به ماه ۳۰ روز، ۳۱ روز و ۲۹ روز و تعطیلات رسمی و روزهای جمعه در هر ماه متفاوت می باشد.

ساعات مشخص شده در هفته این امکان را به کارفرما می دهد تا با توافق کارگر ساعات کار در بعضی از روزها بیشتر از روز های دیگر باشد ولی در مجموع ساعات کاری هفته نباید تجاوز کند. ساعات کاری بیشتر از ساعات مشخص شده در قانون کار اضافه کاری محسوب می شود و کارفرما موظف به پرداخت دستمزد ان می باشد. در سال ۱۴۰۰ ساعت کار عادی برابر۱۹۰.۰۷۵ ریال می باشد و با ضریب ۴۰ درصد اضافه کار برابر ۲۶۶.۱۰۵c ریال است.

محاسبه اضافه کاری ۱۴۰۱ با توجه به تعطیلات رسمی ساعات کاری بصورت ماهیانه مطابق با جدول ذیل می باشد.

بیشتر بخوانید: فرمول محاسبه حق بیمه مشاغل سخت و زیان آور

فوق العاده اضافه کاری چیست؟

فوق العاده کار به مبلغی گفته می شود که بیشتر از ساعت کاری عادی بابت کار در ساعات اضافی دریافت می کنید. معمولا نرخ اضافه کار با ضریب ۱.۴ محاسبه می گردد که به این ۴۰% مضاعفی که بابت ساعات اضافه کاری به مبلغ یک ساعت کار اضافه می شود فوق العاده کاری گفته می شود.

تعطیل کاری چیست؟

در قانون کار عبارتی به عنوان تعطیل کاری نداریم ولی طبق عرف تمامی تعطیلات رسمی کشور که کارگران تعطیل هستند. کار در روز تعطیلی رسمی از همان ساعات اول حکم اضافه کار را دارد. یعنی به ازای هر ساعت کار مشمول فوق العاده کاری می شود. در صورت کار در روز تعطیل مزدی متفاوت با روز های دیگر دریافت می کنند. در قوانین تعطیل کاری سال ۱۴۰۱، اگر کارگری در روز تعطیل رسمی کار کند% ۴۰، مازاد مزد عادی دریافت می کند. به عبارت دیگر در محاسبه تعطیل کاری ۱۴۰۱، ۱۴۰ درصد اضافه در یافت می کند. البته نرخ اضافه کاری روز تعطیل ۱۴۰۱ با محاسبه جمعه کاری متفاوت است. که در ادامه به توضیح کامل در مورد ان می پردازیم.

شبکاری چیست؟

شبکاری یکی از زیر شاخه های اضافه کاری می باشد. ساعات شب بین ساعات ۲۲ تا ۶ صبح شبکاری اتلاق می شود. کارگرانی که در ساعات شب مشغول هستند علاوه بر دستمزد عادی می بایست ۳۵% اضافه مزد نیز به ان ها تعلق گیرد. در مقاله نوبتکاری نیز به طور کامل در رابطه با اضافه کاری شب کاری ۱۴۰۱ و نحوه محاسبه ان توضیح داده شده است. لازم به ذکر است در صورتی که نیروی کار بصورت نوبت کار باشد، شبکاری به ان تعلق نمی گیرد. شبکاری برای کارگرانی می باشد که نوبت کار نیستند و در ساعات شبانه از ساعت ۲۲ تا ۶ صبح مشغول به فعالیت هستند.

جمعه کاری چیست؟

اگر بنا بر سبک و مدل کار، می بایست روز جمعه کار انجام گیرد و امکان تعطیلی در روز جمعه میسر نبود، لازم است یک روز دیگر به عنوان جمعه در هفته تعطیل گردد. با وجود داشتن یک روز تعطیل دیگر به غیر از جمعه، لازم است که کارگر برای اضافه کاری جمعه ۱۴۰۱ مزدی علاوه بر روز عادی بابت کار در روز جمعه دریافت کند. که این مبلغ اضافی ۴۰% اضافه بر مزد روز عادی می باشد که فوق العاده کاری در روز جمعه است. در قانون جمعه کاری ۱۴۰۱ در روز جمعه علاوه بر اضافه کاری، جمعه کاری نیز دریافت می کنند. ماده ۶۲ قانون کار به طور کامل به جمعه کاری اختصاص داده شده است که جمعه را روز تعطیلی هفتگی برای کارگران عنوان کرده است و در صورت کار در روز جمعه می بایست ۴۰ درصد فوق العاده کاری برای محاسبه اضافه کار ۱۴۰۱ در نظر گرفته شود.

تفاوت اضافه کاری با فوق العاده کاری چیست؟

همانطور که در بالا به طور کامل فوق العاده کاری را در تعریف کردیم می توان تفاوت ان ها را بدین گونه شرح داد:
اضافه کاری = دستمزد یک ساعت کار+ فوق العاده اضافه کاری ( که معمولا برابر ۴۰% دستمزد یک ساعت کار عادیست )

اگر برای محاسبه حقوق و دستمزد، نیاز به نرم افزار جامعی دارید به شما پیشنهاد میکنیم امکانات نرم افزار حقوق و دستمزد میزان را مطالعه کنید.

اضافه کار اجباری چیست؟

کارگرانی که ۲۴ ساعت کار و ۲۴ ساعت استراحت می کنند نحوه انجام کار آنان اضافه کار اجباریست موضوع ماده ۵۳ قانون کار بوده و به این قبیل کارگران مستند به ماده ۵۸ قانون اضافه کاری اجباری، برای هر ساعت کار در شب ۳۵ درصد اضافه بر مزد ساعت کار عادی تعلق می گیرد. ضمناً مازاد بر انجام ۴۴ ساعت کار در هفته آنان اضافه کار اجباری محسوب همانطور که در بالا به ان اشاره شد، طبق تبصره ماده ۵۹ قانون کار، انجام اضافه کار نباید بیشتر از ۴ ساعت در روز باشد و سقف اضافه کاری در ماه ۱۲۰ ساعت است، مگر در موارد استثنا در غیر اینصورت کارفرما برای کار بیشتر از ۴ ساعت در روز بطور مداوم می بایست نیروی کار جدید استخدام نماید ولی در مواردی هست که طبق روال کار فرد مجبور به اضافه کار اجباریست. برای مثال در ماموریت های کاری فرد گاها برای اتمام کار مجبور به اضافه کار اجباریست. در موراد کاری لزوم وجود فرد در رو تعطیلی جمعه می باشد. برای مثال نگهبانان. در این حالت فرد مجبور به جمعه کاری اجباریست و یک روز دیگر به عنوان روز تعطیل در هفته می بایست بجای جمعه تعطیل باشد.

انواع اضافه کاری

انواع اضافه کار را می توان بر حسب نوع انجام ان طبقه بندی کرد.

• کارگرانی که الزام به انجام اضافه کار در هر روز دارند
• کارگران نوبت کار
• کارگران شیفتی
• کارگران شبکار
• کارگرانی که در تعطیلات رسمی و یا روز جمعه بنا بر نوع کارشان مجبور به اضافه کار هستند.

طریقه محاسبه اضافه کاری ۱۴۰۱ و کسر کار

نحوه محاسبه اضافه کاری ۱۴۰۱ بستگی به نرخ ساعت کاری دارد. برای محاسبه نرخ اضافه کاری ۱۴۰۱ در ابتدا می بایست نرخ یک ساعت کار را محاسبه کرد و ۴۰ درصد دستمزد هر ساعت کار را به نرخ  یک ساعت کار  اضافه کرد.  به عبارت دیگر محاسبه نرخ اضافه کار برابر است با محاسبه دستمزد یک ساعت کار معمولی ضرب در ۱.۴ که در ذیل می توانید فرمول محاسبه اضافه کاری ۱۴۰۱ را به اختصار ببینید. 
دستمزد یک ساعت اضافه کار = دستمزد یک ساعت کار روزانه + ۴۰ درصد از دستمزد یک ساعت 
یا به عبارتی دیگر فرمول اضافه کاری ۱۴۰۱:
حقوق یک ساعت اضافه کار=۱.۴ × (حقوق یک ساعت کار عادی)
نکاتی که در مورد محاسبه اضافه کار سال ۱۴۰۱ باید به آن توجه داشت:

• تاخیر ورود به کارگاه یا تعجیل در خروج به عنوان کسر کار می باشد. در برخی از سازمان ها کسر کار را از اضافه کار کسر می کنند که قابل تهاتر نمی باشد چرا که اضافه کار ضریب متفاوتی با ساعات کاری عادی دارد.
• سختی کار و یا مزایای سرپرستی در هنگام محاسبه اضافه کار باید لحاظ گردد. این موارد جز مزد حقوق می باشد و در محاسبه اضافه کار باید در نظر گرفته شوند. این در حالی است که مزایایی مانند مسکن، خواربار، کمک عائله مندی، نوبت کاری و شب کاری جز مزایای مستمر نیستند و لذا در محاسبه اضافه کار لحاظ نمی شوند.

ویدئو آموزشی نحوه محاسبه جمعه کاری و تعطیل کاری

برای دانلود PDF مقاله: اضافه کاری سال ۱۴۰۰|قانون اضافه کاری وزارت کار و نحوه محاسبه آن